ضریب تاثیر یا ایمپکت فاکتور چیست و چه اهمیتی دارد؟
ضریب تاثیر یا ایمپکت فاکتور یک ابزار مهم و در دسترس برای مقایسه ی مجلات در یک دسته ی موضوعی است. سالانه هزاران مجله ی علمی در مقاله ها منتشر می شود به همین دلیل گم شدن بین آنها بسیار آسان است. اینجاست که Impact Factor وارد می شود.
حتما شنیده اید که می گویند یک مجله دارای ایمپکت فاکتور بالا و یک مجله ی دیگر ایمپکت فاکتور پایینی دارد. اگر برای شما این سوال پیش آمده اینها به چه معناست و چگونه باید یک مجله ی خوب برای چاپ مقاله پیدا کنید، ادامه ی این مقاله را بخوانید.
ضریب تاثیر یا ایمپکت فکتور چیست؟
ضریب تاثیر (Impact Factor) با عناوین دیگری مانند ضریب اهمیت و ایمپکت فکتور نیز شناخته شده است. در بسیاری از سایت ها نیز به اختصار با IF نشان داده می شود. این شاخص، معیار اعتبارسنجی مقاله ها و مجله های isi با یکدیگر است. اما سوال اصلی این است که ضریب تاثیر چیست؟ یک شاخص علمی است که تعداد ارجاعات انجام گرفته به مقاله های یک مجله را به تعداد کل مقالات چاپ شده در همان مجله در دو سال گذشته نشان می دهد. با وجود مقالات و تحقیقات زیادی که هر ساله منتشر می شود باید راه و شاخصی باشد که بتوان بهترین و معتبرترین دستاوردهای علمی را شناخت. ضریب تاثیر تا حدودی این نیاز را برطرف ساخته است.
چرا ضریب تاثیر مجله ها مهم است؟
فرض کنید شما می خواهید مقاله ی خود را در مجله ای به چاپ برسانید. حتما برای شما اعتبار ژورنال اهمیت دارد. پس باید معیاری وجود داشته باشد که مجلات ضعیف و معتبر را از هم متمایز کند. ایمپکت فاکتور همین کار را انجام می دهید و به همین دلیل مهم است. در واقع در مجلات isi یکی از معیارهای اعتبار سنجی و برتری سنجی است.
مطالب مرتبط: شاخص H-index و هرآنچه باید درباره ی آن بدانید
Impact Factor چگونه محاسبه می شود؟
لازم است این نکته را بدانید که فقط مجلات isi دارای ضریب تاثیر واقعی هستند. برای اندازه گیری این ضریب، تعداد موارد ارجاع به مقالات دو سال گذشته ژورنال در سال جاری، به تعداد مقالات منتشر شده در ژورنال در بازه ی زمانی دو سال تقسیم می شود. به عنوان مثال مجله ای را در نظر بگیرید که در سال 2020 و 2021 جمعا 100 مقاله چاپ شده دارد. تعداد ارجاع به این مجله در سال 2022 جمعا 400 است. در نتیجه ضریب تاثیر یا ایمپکت فاکتور آن 4 است. می توان اینگونه تفسیر کرد که به طور متوسط هر مقاله ی این ژورنال توسط 4 مقاله دیگر از ژورنال های دیگر مورد استناد قرار گرفته است.
بالاترین ضریب تاثیر کدام است؟
از IF برای بررسی اعتبار کلی مجلات استفاده می شود. یعنی ارزش یک مقاله به صورت منفرد را با آن نمی سنجند. مجله هایی که مقالات چاپ شده ی آن ها بیشتر مروری هستند، معمولا ضریب بالاتری نسبت به مجلات دیگر در آن موضوع خاص دارند.
یکی از نقدهایی که روی این شاخص وجود دارد این است که IF براساس میانگین داده ها است که توریع نرمالی ندارند. یعنی باید این نکته را در نظر داشت که تعداد ارجاعات به مقالات مختلف در یک ژورنال متفاوت است. به طور مثال ممکن است بیش از 90 درصد ارجاعات یک ژورنال، تنها به 25 درصد از مقالات آن باشد. به همین دلیل است که می گویند توزیع فراوانی ارجاع به هر مقاله نرمال نیست. پس نباید ضربت تاثیر تنها شاخص برای ارزیابی اعتبار و ارزش یک مجله باشد.
در بیشتر زمینه ها ضریب تاثیر 10 یا بیشتر یک امتیاز عالی است. عدد 3 یک ضریب خوب و امتیاز میانگین کمتر از 1 است. البته این یک قانون سرانگشتی است. ایمپکت فکتور تنها در مقایسه ی مجلات در زمینه های مشابه بیشترین معنا را دارد.
شاید به این موارد نیز علاقمند باشید:
- انجام پایان نامه پزشکی و دندان پزشکی
- مهم ترین نکات در ویرایش پایان نامه
- پارافریز و بررسی سرقت ادبی مفاله
چگونه ضریب تاثیر مجلات را پیدا کنید؟
علاوه بر آنچه بنیاد تامسون سالانه منتشر می کند سایت های زیر را نیز می توانید برای جستجو در مورد ایمپکت فکتور استفاده کنید. همچین با مراجعه به وب سابت هر مجله می توانید این ضریب را که معمولا در صفحه ی اول درج می شود مشاهده کنید.
- bioxbio
- scimagojr
- citefactor
- web of science
- Google scholar
- PLOS one
- EBSCO
مزایا و معایت ضریب تاثیر چیست؟
می توان گفت مهم ترین مزیت آن مقایسه ی مجلات هم رشته است. با این حال اشکال و معایبی هم دارد:
- IF ضریب تاثیر یک مقاله را به تنهایی منعکس نمی کند. یعنی هر مقاله نه براساس آمار خودش بلکه براساس آمار مجله ای کهه در آن چاپ شده توصیف می شود. بنابراین مقاله ای که استنادات کمی دارد اما در مجله ای با IF بالا چاپ شده است، نسبت به مقاله ای که استنادات بییشتری دارد اما در مجله ای با IF پایین تر چاپ شده است، اهمیت کمتری دارد.
- بعضی از نویسندگان به مقالات خود مکرر استناد می کنند و این استنادات نیز شمارش می شوند.
- مقالات مروری (Review articles) معمولا ارجاعات زیادی دارند. مجله ای که تعداد بیشتری از این مقالات را منتشر می کند ضریب تاثیر بالاتری دارد.
- فراوانی آثار منتشر شده در زمینه های مختلف فرق دارد. این موضوع مقایسه در زمینه های مختلف موضوعی را دشوار می کند.
- ضریب تاثیر به جای تمرکز بیشتر بر کیفیت، بر حجم بازخورد متمرکز است.
سخن آخر
همه ی محققین و نویسندگان می خواهند اثر خود را در ژورنالی به چاپ برسانند که اعتبار بالاتری داشته باشد. به همین دلیل به دنبال مجلاتی هستند که ضریب تاثیر یا ایمپکت فاکتور بالاتری دارند. اما بدانید این ضریب، تنها یک فاکتور برای ارزیابی عملکرد و اعتبار مجلات است و نباید نسبت به آن وسواس زیادی داشته باشید.