نمودار آماری چیست؟ انواع نمودار و کاربردهای آنها
نمودار آماری از مهم‌ترین ابزارهایی است که به منظور تصویرسازی محتوا و داده‌ها از آن استفاده می‌شود. در پروژه و پژوهش‌های مختلف با افزایش حجم اطلاعات نیاز به روشی که بتوان با کمک آن داده‌ها را به شیوه‌ای بهتر نمایش داد حس می‌شود. در اواخر قرن 18 Willialm Playfair نمودارها و هیستوگرام‌های زیادی را در کتاب خود معرفی کرد. قبل از آن داده‌ها بیشتر در قالب جدول نمایش داده می‌شدند. اما Playfair آنها را به شکل اینفورگرافیک به نمایش درآورد. باید توجه داشت با وجود تنوع نمودارها نمی‌توان هر نموداری را برای نمایش هر داده‌ای به کار برد. آنها را باید با توجه به موضوع و نوع اطلاعات انتخاب کرد. از این رو ما در ادامه به معرفی چند نمونه از این نمودارها در صنایع مختلف می‌پردازیم.
تعریف نمودار آماری و استفاده‌ی صحیح از آن
گراف‌ها یا همان نمودارها اطلاعات آماری هستند که به بیننده برای اتخاذ تصمیم مناسب‌تر براساس داده‌های جمع آوری شده کمک می‌کنند. در واقع تصاویری هستند که اطلاعات را به سرعت در معرض دید و تصمیم گیری قرار می‌دهند. شما با دیدن یک یا چند گراف می‌توانید سریع‌تر به مجموعه‌ای از داده‌ها پی ببرید. با استفاده از گراف‌ها داده‌ها به یکدیگر مرتبط می‌شوند. معمولا در استفاده از آنها از شکل و رنگ‌های متنوعی استفاده می‌شود تا جلوه‌ی بصری زیباتری داشته باشد و برای بیننده نیز خسته کننده نباشد.
به این چند نکته توجه کنید:
نمودارها جایگزین توصیفات متن نیستند. اما باید به گونه‌ای از آنها استفاده کرد که ساده باشند و مفهوم را به وضوح به بیننده منتقل کنند. در این صورت می‌توان بدون مراجعه به توصیفات متن به ارتباط داده‌ها پی برد.
همانطور که گفته شد معمولا برای رسم گراف‌ها از رنگ‌ها کمک می‌گیرند. اما استفاده بیش از حد از رنگ نیز معقول نیست. بهتر است یک طیف رنگی را انتخاب کرده و براساس آن پیش بروید.
انواع نمودار آماری
به طور کلی نمودارها در سه دسته قرار می‌گیرند:
- خطی
- ستونی
- دایره ای
براین اساس و همچنین با توجه به صنایعی که گراف‌ها در آنها استفاده می‌شوند به معرفی آنها می‌پردازیم.
نمودارهای آماری در مارکتینگ (بازاریابی)
نمودار ستونی (Column Bar Graph)
این دسته از گراف‌ها جزو شناخته شده‌ترین نمودارها هستند. ساده بوده و جزو بهترین روش‌ها برای مقایسه چند کمیت می‌باشند. از این گراف تقریبا می‌توان برای نمایش اطلاعات مختلفی استفاده کرد. اما در حوزه‌ی مارکتینگ بکارگیری آنها بسیار مناسب است. نمودار ستونی از ستون‌ها و دو محور تشکیل شده است. یکی از محورها نام داده‌ها و محور دیگر فراوانی آنها را به نمایش می‌گذارد. در مارکتینگ از این گراف می‌توان برای نمایش کاربران براساس جنسیت، سن، تحصیلات و … استفاده نمود. اگر تعداد ستون‌هایی که قرار است با آن به تصویر بکشید زیاد است بهتر است از رنگ‌های متنوع برای ترسیم کمک بگیرید.
نمودار خطی (Line Graph)
یکی از گراف های پرکاربرد در بازاریابی همین نمودارها هستند. زیرا با استفاده از آن می‌توان روند تغییرات را به خوبی ترسیم کرده و به نمایش گذاشت. به طور مثال یکی از محورهای آن مقدار متغیر و محور دیگر تعیین کننده بازه زمانی است. خطوطی که این گراف را تشکیل می‌دهند در واقع تعداد زیادی نقطه هستند که ابتدا به صورت مجزا مشخص شده و سپس با یک خط به هم متصل شده‌اند.
نمودار دایره‌ای (Pie Chart)
این نمودار آماری برای نمایش یا مقایسه بخش‌هایی از یک کل یا درصدی از کل بهترین کاربرد را دارد. به عنوان مثال در یک سازمان برای نمایش میزان بودجه اختصاص داده شده به هر بخش می‌توان از این گراف بهره برد. در استفاده از آن بهتر است درصد هر بخش روی آن نوشته شود، درصدها از کم به زیاد و یا برعکس ترسیم شوند و دقت کنید جمع آنها نباید از 100 بیشتر شود.
نمودار عنکبوتی یا رادار (Spider Chart)
متخصصین آمار برای مقایسه دو یا چند متغیر از لحاظ کیفی از این گراف استفاده می‌کنند. همانطور که از نام آن مشخص است شامل تعدادی رادار است که از یک نقطه مرکزی مانند تارهای عنکبوت بیرون کشیده شده‌اند. مقدار رادارها متناسب با مقدار متغیری است که نشان می‌دهد.
نمودار موزاییکی (Mosaic or Mekko Chart)
نمودار آماری موزاییکی برای زمانی که شما نیاز دارید چندین متغیر حتی در حالتی که همگی از جنس عدد نباشند را مقایسه کنید کاربرد دارد.
نمودارهای آماری در مهندسی، فناوری، تکنولوژی
نمودار پراکندگی (Scatter Plot)
یکی از گراف‌های پرکاربرد در مباحث مهندسی و موضوعات علمی نمودار پراکندگی است. دارای دو محور است که هرکدام برای نمایش یک دسته از داده‌ها می‌باشد. نقاطی که داخل نمودار وجود دارند درواقع داده‌های متناظر باهم هستند. برای فهم بهتر کاربرد این گراف به این مثال توجه کنید. فرض کنید شما می‌خواهید الگوی مصرف بنزین خودروهای یک برند را بررسی کنید. برای این کار باید مقدار مصرف بنزین تعداد مشخصی از خودروها را در مسافت‌های مختلف اندازه گیری کنید. روی نمودار، محور افقی برای نمایش مسافت طی شده و محور عمودی میزان مصرف بنزین را نمایش می‌دهد. و در آخر با توجه به پراکندگی نقاط داخل نمودار می‌توانید به الگوی مصرفی خودروها دست پیدا کنید و آن را برای بیننده‌ها به نمایش بگذارید.
نمودار تابعی (Function Plot)
مهندسین و ریاضیدان‌ها برای نمایش و تعیین مقدار یک معادله از نمودار تابعی بهره می‌برند. در واقع این گراف تمامی نقاطی که مقادیر ممکن برای معادله را برآورد می‌کند نشان می‌دهد. معمولا توابع یک معادله با حروف x و y نمایش داده می‌شوند. نمودار نیز دارای محورهایی با همین نام است. اگر معادله تابع دیگری هم داشته باشد مانند z در این صورت باید گراف به شکل سه بعدی نمایش داده شود.
نمودار پارتو (Pareto Chart)
نمودارهای ساده مانند ستونی و خطی گاهی برای دست یابی به نتیجه‌ی لازم، کافی نیستند. اما نمودار پارتو با ترکیب این دو نمودار مقدار هر دسته و میزان تجمعی آنها را نشان می‌دهد. به زبان ساده‌تر این گراف مهم‌ترین ویژگی‌های یک دسته را نشان می‌دهد.
در مقاله بعدی به بررسی نمودارها در صنایع دیگر می‌پردازیم.